Ons energiesysteem verandert door de overgang van kolen en gas naar duurzame bronnen van energie, zoals zon en wind. Ook de aan- en afvoer van elektriciteit verandert, omdat inwoners en bedrijven niet alleen stroom gebruiken, maar ook steeds vaker leveren aan het netwerk.
Nieuw en duurzaam energiesysteem
We bouwen samen aan een nieuw en duurzaam energiesysteem. En dat is de laatste jaren in een heuse stroomversnelling gekomen. Dat is goed nieuws, want de aanleiding voor deze vernieuwing is het verminderen van onder meer CO2-uitstoot om klimaatverandering tegen te gaan. En de klimaatverandering gaat sneller dan verwacht. Maar de transformatie van ons energiesysteem levert ook knelpunten en dilemma’s op.
Verwachting toekomst
Er is een uitbreiding en aanpassing van ons energiesysteem nodig om ervoor te zorgen dat energie nu en in de toekomst voor iedereen beschikbaar en toegankelijk is. Omdat er ook verwacht wordt dat er in de toekomst flink meer elektriciteit gebruikt zal worden, bijvoorbeeld voor elektrisch rijden en het verwarmen van woningen, wordt er geprobeerd om daar meteen op te anticiperen. Ook wordt er verwacht dat er in de toekomst nog andere energiebronnen en technieken bijkomen.
Kantelpunt nieuwe systeem
We zitten nu in het kantelpunt van het oude naar het nieuwe systeem. Bedrijven gaan onderling samenwerken om duurzame energie in te zetten en het elektriciteitsnetwerk te ontlasten. Netbeheerders TenneT en Liander investeren flink in het uitbreiden van de infrastructuur, maar dit kost jaren en neemt veel ruimte in, zowel boven als onder de grond. Deze ruimte moet gevonden worden en passen bij de locaties waar bijvoorbeeld nieuwbouwwijken en bedrijventerreinen zijn gepland. Ook zijn andere wetten en regelgeving nodig, spelen wensen en behoeften van inwoners en ondernemers een rol en zijn er vakmensen nodig om al die werkzaamheden uit te voeren. Technisch is het allemaal mogelijk. Maar het gaat niet vanzelf.
Omdenken
Hoeveel netbeheerders TenneT en Liander ook investeren in het aanleggen van meer en dikkere leidingen, nieuwe onderstations en transformatorhuisjes; het zal nooit (snel) genoeg zijn om de veranderde omstandigheden bij te kunnen benen. Omdenken naar een nieuwe manier van omgaan met ons energiesysteem is nodig om de omslag naar het nieuwe systeem ook daadwerkelijk met elkaar te maken. Op elk onderdeel van ons energiesysteem.
Onderdelen energiesysteem
Ons energiesysteem bestaat uit vier onderdelen:
- De opwek
- Het transport
- De opslag
- Het gebruik
Het is belangrijk dat alle vier de onderdelen met elkaar in balans zijn, omdat het energienet (tot nu toe) bijna geen buffer heeft.
Nu de opwek van elektriciteit vanuit ontelbaar veel punten komt (decentraal) en niet altijd in even grote hoeveelheden is het ingewikkelder om die balans te bewaren. Bijvoorbeeld omdat de zon niet altijd schijnt en de wind niet altijd waait Bovendien gebruiken we tot nu toe niet alle energie op het moment dat het wordt opgewekt en komt het overschot op het net terecht.
Netcongestie
De term netcongestie wordt gebruikt voor die situaties waarbij de beschikbare netcapaciteit (de ruimte op het stroomnet) niet meer toereikend is voor de gevraagde netcapaciteit. Dit wil niet zeggen dat er geen elektriciteit is. Ook is per saldo het elektriciteitsverbruik achter de meter van inwoners en bedrijven niet toegenomen de afgelopen jaren. Wat wel is toegenomen: het transport van elektriciteit heen en weer en over grotere afstanden. Er zijn meer pieken in de opwek en het stroomverbruik. In de toekomst kan dit leiden tot een overbelast netwerk als we er niks aan doen. Netcongestie is daarmee eigenlijk een transport en/of opslag probleem. Omdat in Nederland is afgesproken om de huidige leveringszekerheid op 99,99963% te hebben en houden worden nieuwe energiecontracten beperkt.
Steeds meer ondernemers hebben hier last van doordat ze niet meer kunnen verduurzamen of uitbreiden vanwege gebrek aan netcapaciteit. Nieuwe ondernemingen staan in Gelderland op een wachtlijst om een aansluiting te krijgen, omdat TenneT en Liander er zeker van willen zijn dat er geen problemen ontstaan in de toekomst. Nieuwe woonwijken krijgen geen aansluiting op de manier zoals we gewend waren. Maar ook bestaande huishoudens kunnen hier last van gaan krijgen als we op de oude manier met ons energiesysteem blijven omgaan.
Oplossingen
- Netbeheerders TenneT en Liander werken hard aan het uitbreiden van het netwerk.
- Hoe dichter opwek en gebruik bij elkaar liggen, des te minder kilometers aan leidingen er nodig zijn. Daarom kijken gemeenten, energiecoöperaties en de netbeheerders bijvoorbeeld ook waar in de toekomst de energievraag verwacht wordt en hoe dit slim gecombineerd kan worden met opwek. In de voorbereiding van windpark Echteld/Lienden wordt bijvoorbeeld bekeken hoe zij in de toekomst kunnen leveren aan bedrijventerrein Medel.
- Energie delen is ook een veelbelovende oplossing. Binnen een bedrijventerrein kunnen bijvoorbeeld onderling afspraken worden gemaakt wie wanneer stroom nodig heeft en hoe deze met zonnepanelen op daken opgewekt kan worden. In combinatie met opslag krijg je dan een gesloten energienetwerk dat zorgt voor balans in het lokale netwerk. Een smart energy hub wordt dit genoemd. Naast onderlinge afspraken en experimenten moet ook de Nederlandse regelgeving veranderen om dit mogelijk te maken.
- Energie gebruiken wanneer het wordt opgewekt is de makkelijkste oplossing. Want dan hoeft er geen stroom het net op. Dit vraagt vooral een verandering van gedrag. Waren we gewend de wasmachine voor het slapen gaan aan te zetten, is het nieuwe normaal om deze juist te programmeren op meest zonnige tijdstip van de dag: tussen 12.00 en 16.00uur.
- Minder energie gebruiken blijft de beste oplossing. Want alles wat je niet gebruikt hoef je ook niet op te wekken. Door het isoleren van woningen is er minder energie nodig om deze te verwarmen. Maar stel jezelf ook eens de vraag of al die elektrische apparaten eigenlijk wel nodig zijn? Een bladblazer gebruikt stroom, terwijl een bezem of hark net zo effectief is.
Tot slot
De leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland is internationaal gezien extreem hoog (99,99963 %). We weten niet beter dan dat stroom altijd beschikbaar is en zonder haperingen uit het stopcontact komt. Maar ietwat teruggaan in leveringszekerheid kan ook ruimte geven. En kan dus ook een deel van de oplossing zijn.
Meer lezen over netcongestie en het energiesysteem (van de toekomst)? Lees ook:
https://www.resrivierenland.nl/landelijk-aandacht-voor-vol-elektriciteitsnet/
https://www.resrivierenland.nl/geis-en-pmiek-belangrijke-nieuwe-termen-uitgelegd/
